Vụ tai nạn đặc biệt xảy ra sáng 27/12 tại xã Phình Hồ,tỉnh Lào Cai khi một chiếc xe 29 chỗ chở đoàn thiện nguyện từ Hà Nội lên miền núi trao quà cho trẻ em vùng cao bị lật nghiêm trọng khiến 9 người tử vong và 9 người khác bị thương là một bi kịch không chỉ của những người trực tiếp tham gia mà còn là nỗi trăn trở,thắc mắc của xã hội. Tại sao một vụ tai nạn khốc liệt như vậy vẫn có thể xảy ra ở thời điểm mà công nghệ,luật pháp và nhận thức an toàn giao thông đã rất cao?

Theo báo cáo sơ bộ điều tra,nguyên nhân ban đầu được cơ quan chức năng xác định là xe bị mất phanh khi xuống dốc,khiến tài xế mất quyền kiểm soát và xe va vào hộ lan rồi lật ngửa. Mặc dù nguyên nhân ban đầu là mất phanh,nhưng một tai nạn kinh hoàng như vậy khiến chúng ta phải nhìn nhận lại nhiều vấn đề để có thể rút kinh nghiệm,tránh những tai nạn như thế này về sau.

Xe khách bị vò nát sau tai nạn. Ảnh: CACC

Thứ nhất,hỏng hóc kỹ thuật,mất phanh trên đường đèo dốc. Theo báo cáo sơ bộ là xe mất phanh khi đang xuống dốc,khiến xe lao nhanh,va chạm hộ lan rồi lật xe. Đây là lỗi kỹ thuật nghiêm trọng và là điểm mấu chốt trong chuỗi sự kiện gây tai nạn.

Thứ hai,điều kiện đường đèo hiểm trở,thiếu hệ thống cảnh báo tiên tiến. Đoạn đường xảy ra tai nạn là đường nối Quốc lộ 32 với tỉnh lộ 174 có nhiều dốc,cua chữ S với độ dốc lớn,rất dễ gây mất kiểm soát nếu phương tiện không đảm bảo an toàn kỹ thuật hoặc tài xế xử lý không tốt. Đây là đoạn đường khó khăn ngay cả với lái xe giàu kinh nghiệm.

Thứ ba,kiểm tra an toàn phương tiện. Một câu hỏi lớn được đặt ra là việc kiểm định an toàn phương tiện và bảo dưỡng định kỳ có được thực hiện đúng chuẩn hay không. Nếu hệ thống phanh được kiểm tra kém,quá hạn bảo dưỡng hoặc không xử lý được khuyết điểm kỹ thuật,hậu quả sẽ khôn lường.

Thứ tư,một vấn đề cũng cần nhìn nhận là liệu có quá tải thông tin và thời gian lái xe gây mệt mỏi cho tài xế? Lái xe liên tục trong thời gian dài,không nghỉ ngơi hợp lý có thể làm giảm phản xạ xử lý tình huống. Các quy định về thời gian lái xe an toàn nếu không được tuân thủ nghiêm ngặt sẽ là một trong những nguyên nhân gây lỗi vận hành,nhất là khi gặp tình huống nguy hiểm như đường đèo.

Thứ năm,nhận thức an toàn giao thông của tất cả hành khách. Không phải chỉ là vấn đề của người điều khiển phương tiện,mà cả hành khách đều có trách nhiệm thắt dây an toàn,không di chuyển khi xe đang vận hành,và luôn nhắc nhở tài xế khi phát hiện dấu hiệu bất thường. Việc này tưởng chừng nhỏ nhưng khi xảy ra sự cố có thể giảm thiểu thương vong.

Thứ sáu,các giải pháp cảnh báo sớm tại các đoạn đường nguy hiểm. Theo đó,đường đèo dốc cần được trang bị biển cảnh báo,gờ giảm tốc,hệ thống phanh khẩn cấp,chỗ dừng xe an toàn,điều mà ở nhiều tuyến đường hiện vẫn chưa được hoàn chỉnh và đồng bộ. Điều này khiến tài xế dễ chủ quan hoặc không kịp phản ứng.

Thứ bảy,quy trình giám sát vận tải. Việc quản lý đơn vị vận tải,đặc biệt những xe chở người tham gia hoạt động nhân đạo hay du lịch,cần quy trình giám sát chặt chẽ hơn. Cơ quan chức năng cần siết chặt việc kiểm tra năng lực vận hành,lịch bảo trì,giấy phép kinh doanh vận tải và trách nhiệm pháp lý nếu vi phạm.

Thứ tám,văn hóa lái xe và xử lý tình huống của tài xế. Dù thiết bị có hiện đại đến đâu,tài xế là người cuối cùng xử lý tình huống. Việc thiếu kỹ năng lái xe an toàn,đặc biệt trong điều kiện đường đèo,dốc,cùng áp lực thời gian,có thể khiến tài xế không xử lý đúng mức khi gặp lỗi phanh.

Thứ chín,công tác thông tin,phối hợp cứu hộ. Trong nhiều vụ tai nạn giao thông nghiêm trọng,việc phối hợp giữa lực lượng công an,y tế,cứu hộ đường bộ chưa nhịp nhàng dẫn đến khả năng sơ cứu,cứu chữa nạn nhân chậm trễ,làm gia tăng số người tử vong và mức độ thương tật.

Cuối cùng,thứ mười,đánh giá rủi ro và giáo dục an toàn cho đoàn thiện nguyện. Đoàn thiện nguyện là hoạt động nhân văn cao cả; tuy nhiên,khi tổ chức các chuyến đi dài,qua nhiều đèo dốc hiểm trở,các nhóm này cũng cần được hướng dẫn về đánh giá rủi ro,lựa chọn đơn vị vận tải an toàn và chuẩn bị phù hợp trước khi xuất phát.

Vụ tai nạn xe chở đoàn thiện nguyện ở Lào Cai không chỉ là một bi kịch cá nhân mà là bài học lớn đối với toàn xã hội,từ cơ quan quản lý,doanh nghiệp vận tải,đến từng hành khách. Chúng ta cần nghiêm túc soi lại từng mắt xích trong chuỗi đảm bảo an toàn thì những chuyến thiện nguyện hay đơn giản là một chuyến đi bình thường của người dân trên đường sẽ không còn gắn với nỗi đau và sự mất mát không đáng có.

Độc giả Nguyễn Thị Phương Thảo